UYKU LABORATUVARI

ÖZET

Uyku merkezleri, uyku hastalıklarının teşhis ve tedavisinin yapıldığı yerlerdir. Hastanın uyku ile ilgili kaydedilebilir tüm verileri bilgisayara sonradan incelenmek üzere kaydedilir. Ev ortamı hassasiyetinde oluşturulan özel bir odada hasta uyurken gece boyu izlenir ve kameraya kaydı oluşturulur. EEG, EOG, EKG, EMG gibi parametreler kaydedilerek hastalık tanısı konulur.

Uyku Laboratuvarında Neler Yapılır?

Hastanın , beyin elektrosu (EEG) göz hareketleri elektrosu (EOG) Çene kas gerilimi elektrosu (çene EMG), yatış pozisyon kayıtları, soluk alıp veriken burundan giren hava akımı, Soluk alıp verirkenki göğüs ve karın hareketleri, kan oksijen seviyesi, Kalp grafisi (EKG), Bacak kas kasılmaları elektrosu (bacak EMG) kaydedilir.

Bu kayıtlar daha sonra incelenerek öncelikle hastanın uyku yapısı değerlendirilir. Uyku evreleri ve mimarisi oluşturulur. Sonra bu uyku süresinde solunum olayları değerlendirilerek, hastanın soluk alıp vermedeki anormalliklerin var olup olmadığına (soluk hafıflemesi ya da kesilmesi), bunun yanı sıra gelişen oksijen seviyesi değişiklikleri, uyanıklık reaksiyonları, kalp atım değişiklikleri, uyku sırasındaki bacak hareketleri tek tek işaretlenir. Sonraki işlemde bütün bu işlenmiş veriler tekrar bilgisayardan geçirilerek bunun sonucunda , uyku kalitesi, yeterliliği, uyanıklık periotları ile bölünüp bölünmediği, uykuda, nefes kesilmeleri ya da hafiflemelerinin var olup olmadığı, varsa sıklığı, süreleri, hangi pozisyonda belirgin olduğu, uykunun hangi evresinde belirgin olduğu, bu sırada ortaya çıkan kan oksijen seviyesi düşüklüğü süre ve derinliği, kalp atımlarındaki değişimlerin uyku evresi ve anormal solunum olayları ile ilişkisi, uykuda bacak hareketlerinin varlığı, varsa sıklığı raporlanarak hastanın uyku sırasında ortaya çıkan ya da uyku ile ilgili hastalığının var olup olmadığı, varsa ciddiyeti ortaya konur.

Uyku laboratuvarında özellikle kendisini, horlama uykuda nefes tutma ve gündüz uykululuk ile belli eden uyku apne hastalığı şüphesi olanlar yatırılmaktadır. Ayrıca yine gündüz olur olmaz yerlerde uyuklamalara neden olan Narkolepsi, şüphesi olanlar ile daha nadir olarak ta , yine gündüz yorgunluk ve uykululuğa neden olan uykuda periodik bacak hareketi şüphesi olan hastalar yatırılmaktadır.

KİMLER UYKU LABORATUVARINA BAŞVURABİLİR?

✔ Horlayan,

✔ Uykuda nefesinin kesildiği belirtilen,

✔ Gündüz yorgun ve uyuklaması olan hastalarda, kesinlikle şüpheleniriz,

Yukarıdaki şıklardan birine aşağıdaki şıklardan 1-2 si eklenirse yine şüpheleniriz.

✔ Obezite

✔ Gece terlemesi

✔ Gece idrarı

Ayrıca, Hipertansiyon, Kalp ritm bozukluğu, Sol ve sağ kalp yetmezliği, Diyabet, Kronik Obstruktif Akciğer hastalığı, Beyin Damar hastalıkları varsa bu hastalar riskli hastalardır ve muhakkak uyku apnesi açısından tetkik ve tedavileri yapılmalıdır.

UYKU APNESİ TEDAVİ EDİLMEZSE HANGİ HASTALIKLAR GÖRÜLÜR?

Kalp Damar Sistemi

✔ Hipertansiyon

✔ İskemik kalp hastalığı

✔ Sol kalp yetmezliği

✔ Sağ kalp yetmezliği

✔ Kalpte ritim bozuklukları

✔ Ani ölüm

Akciğer

✔ Astım’a yatkınlık

Sinir Sistemi

✔ Beyin damarlarında daralma

✔ Gündüz aşırı uyku hali

✔ Sabah baş ağrısı

✔ Uykuda sara hastalığı

✔ Huzursuz ve yetersiz uyku

Psikiyatrik

✔ Bilişsel bozukluk

✔ Anksiyete, depresyon

Hormon hastalıkları

✔ Cinsel isteksizlik

✔ Cinsel işlev bozukluğu

Böbrek

✔ Gece idrara çıkma

✔ İdrardan protein kaçağı

Mide barsak sistemi (Gastro özefajial reflü )

✔ Kan hastalıkları (Polisitemi, kan akışkanlığının azalasına neden olmakta )

✔ Sosyal sonuçlar

✔ Okul ve iş performansında azalma

✔ Raporlu olma süresinin artması

✔ Çocuklarda hiperaktivite

✔ Sosyal ilişkilerde bozulma (Boşanmalar vs.)

Kazalar (trafik, ev, iş)

Yaşamı tehdit eden ve yaşam kalitesini bozan sağlık sorunları ortaya çıkar.

PSG (Polisomnografi-Uyku Tetkiki)Testi Gündüz Yapılabilir mi?

PSG testi normal şartlarda gündüz yapılmaz. Özel durumlar(vardiyalı çalışma, gündüz uykululuk testleri vs.) için uyku uzmanına danışınız.

PSG Testi Kaç Saat Sürer?

PSG testinde tüm parametrelerin değerlendirilebilmesi için minimum 6 saat kayıt idealdir.

Uyku Laboratuvarı Nasıl Olmalı?

Uyku Hastalıkları Merkezleri

Yönetimi , Uyku Hastalıkları konusunda eğitimli doktor ya da doktorlar tarafından yapılır.
Merkez, uyku hastalıkları merkezi olarak, ayrı bir ünite olarak tanımlanmalıdır.

Medikal Direktör

Tıp doktoru olmak zorundadır.
Uyku bozuklukları alanında eğitimli olmak zorundadır.
Uyku Bozuklukları ile ilgili sertifika ve kurs programlarına katılmış olmalıdır.
Kredilendirilmiş uyku bozuklukları merkezlerinde tanımlanan sürelerde çalışmış olmalıdır.

Diğer Personel

Uyku Teknisyeni:

Polisomnografi kalibrasyonu ve kullanmasını bilmelidir.
Kayıt sırasında ortaya çıkan acil durumlarda, sorunu giderecek düzenlemeleri yapabilmeli ve kaydedebilmelidir.
Kaydın elle (manuel) değerlendirmesini (skorlamasını) yapabilmelidir.
Uyku Teknisyeni eğitimi, belirlenen merkezlerde, belli süre ile çalışmayı kapsar

Uyku Laboratuvarı Standartları

Odalar;

Odalar 10-12 metrekare boyutlarında olmalıdır.
Uyku hastalıkları merkezinde en az iki oda bulunmalıdır.
Polisomnografi yatağı aşağıda tanımlanan kriterleri mutlaka karşılamalı:
Her yatak odasında sadece bir PSG yatağı olmalı,
PSG yatağı olarak onaylanmış yataklar, polisomnografik kayıt sırasında kaydedilmek istenen tüm biyosinyallerin alınmasına olanak sağlamalı.
Yatak odaları uyku alanında profesyonel tanı ve tedavinin yapılacağı, gece ve gündüz yapılmak istenen tüm çalışmalar ve gündüz uykululuk değerlendirilmesinin yapılmasını olanaklı kılacak teknik donanıma sahip olmalıdır.
Odalar, özellikle ses ve ışığa karşı olmak üzere, bina içi ve dışı uyaranlar açısından yalıtılmış olmalıdır.
Isı ve Havalandırma için uygun donanıma sahip olmalıdır.
Multiple sleep latency test(MSLT), gibi gündüz yapılacak değerlendirmeleri olanaklı kılacak kadar uygun karartmaya olanak sağlamalıdır.
Odalarda ya da laboratuvarda lavabo, banyo, tuvalet bulunmalı.
Temel ihtiyaçlar hastanın evini aratmayacak konforda olmalıdır.
İki yollu ses bağlantısı, düşük ışık ya da infrared ile çalışan kayıt ekipmanı ve video cihazı bulunmalı, bunlar kontrol odası ile bağlantılı olmalıdır.
Engellilerin de tetkik edilebilmesine olanak sağlamalıdır.

Kumanda Odası:

Odalarla aynı katta olmalıdır.
Laboratuvarın merkezi yerinde olup, tüm odalara eşit mesafede olmalıdır.
Odalarla devamlı ses bağlantısı olmalıdır,
Donanımı,teknisyene aynı anda tüm odaları monitörize edebilme olanağını sağlamalıdır.
Kumanda odası yeterince geniş olmalı,
Teknisyen için uygun uygun izleme olanak sağlamalıdır ve uygun konforu içermelidir.

Laboratuvar El kitabı;

Merkez de yapılan işleri ve uygulamaları tanımlayan yazılı el kitabının bulunması gerekir.
Bu el kitabı günlük yapılacak işleri gün be gün tanımlamalıdır.
Teknisyenin baş vurduğunda yararlanacağı tüm bilgileri(acil durum, kayıt, başvurulacak kişiler v.b.) kapsamalıdır.
Yapılan testlerin (PSG,CPAP titrasyonu, MSLT,Epilepsi takibi v.b.) detaylarını göstermelidir.
Hasta kabulu sırasında yapılması gerekenleri içermelidir.
Merkez aynı zamanda ulusal uyku derneği kılavuzunıda izlemekle sorumludur.

Ekipman;

Her oda, en az 16 kanal (6 tanesi EEG, EOG, 3 EMG) içeren bir polisomnografa bağlı olmalıdır.
Polisomnografi (uyku tetkiki) cihazı, AC kanalları yanısıra DC kanallarda da kayıt yapacak donanıma sahip olmalıdır.
Solunum kanalları,oksimetre,EKG,Bacak EMG,Vücut pozisyonu,mikrofon olmalıdır.
Polisomnografi cihazında alınan kayıtların (tüm gece) 30 yada 60 saniyelik epoklar şeklinde gösterebilir olması gerekir.

Standart Uyku Polisomnografisi için Minimum Montaj

6 EEG (e.g. F4-M1,C4-M1,O2-M1 or F3-M2, C3-M2, O2-M2)
2 EOG
3 mentalis/submentalis EMG
SaO2
Horlama sinyali
Vücut Pozisyon Sensörü
Nazal Basınç /akım sinyali (tek başına termistor kullanılmıyor, beraberinde nazal kanülde kullanılıyor.)
Solunum Çabası için Validite edilmiş Metod
2 EMG, tibialis anteriyor
EKG, tek kanal
Video görüntüleme ve eş zamanlı kayıt

Polisomnografi

EEG, EOG, EMG (Submental)
Oro-Nazal Hava Akımı (Airflow)
Torako-Abdominal Hareketler
Oksimetre
EKG
EMG (Tibial)
Vücut Pozisyonu
Trakeal mikrofon

Kayıt İşlemleri;

Uyku merkezi ya da laboratuvarında kayıt işlemleri, medikal direktörün sorumluluğu altında uyku teknisyenleri tarafından yapılır.
Uyku laboratuarı için, sağlık alanında eğitimi de olan, en az iki uyku teknisyeni bulundurmalı, bir teknisyen en çok iki hastadan sorumlu olmalıdır.
Uyku Laboratuvarı Örgütlenmesi ve Yönetimi
Uyku laboratuvarlarında, çalışmalar gece ve gündüz kesintisiz yürütülecek şekilde planlanmalıdır.
Gece ve gündüz teknisyenleri arasında vardiyalar devamlılık içinde yürütülecek şekilde planlanmalıdır.

Tanısal Testler

SDC de Rutin olarak uygulanan ek tanısal testler aşağıdaki gibi sıralanır.
Fizik Muayene
Klinik Araştırmalar(laboratuar analizleri, radiyoloji, solunum fonksiyon testleri v.b.)
MSLT,
MWT
Uyku Günlüğü
Uyku Anketleri [e.g. Pittsburg Sleep Quality Index(PSQI), Epworth Sleepiness Scale (ESS), Stanford Sleepiness Scale (SSS), etc.]
Psikolojik ve Kişilik Testleri Anketleri (e.g. MMPI, etc.)
Nöröfizyolojik Değerlendirme (vigilans, psikometrik ve kognitif Testler.)
Diğerleri

Polisomnografide Hangi Parametreler Kaydedilmelidir ?

Uykuya ait parametreler

EEG -Önerilen

F4-M1
C4-M1
O2-M1

F3, C3, O1 ve M2 derivasyonları yedek olarak yerleştirilmeli ve gerekirse aşağıdaki şekilde kayıt alınmalı

F3-M2
C3-M2
O2-M2

EOG – Önerilen

E1-M2 (E1; sol dış kantusun 1 cm altı)
E2-M2 (E2; sağ dış kantusun 1 cm üstü)

Uyku Fazları

W: ‘’Wakefullness’’
N1: ‘’NREM 1’’
N2: ‘’NREM 2’’
N3: ‘’NREM 3’’ (NREM3 ve 4 birleştirildi)
R : ‘’REM’’
30 sn epok

Tek epokta birden fazla uyku dönemine ait özellik var ise, epoğun en çoğuna hakim olana göre skorlanır.

Solunuma ait parametreler;

Oro-nazal hava akımı
Torasik ve abdominal solunum hareketleri
Oksijen saturasyonu
Solunum sesleri
Karbondioksit ölçümü
Intratorasik efor

Diğer parametreler

Pozisyon
Ekstremite hareketleri (EMG)
Penil tümesans (NPT)
Vücut ısısı
Ösofageal pH

Polisomnografik Kayıtların Değerlendirilmesi

Uykuya ait parametreler
Uyku latensi
Uyku fazlarının süresi
Uyku fazlarının yüzdeleri
Toplam uyku süresi
Uyku etkinlik ve devamlılık endeksleri
Davranışsal ve biyoelektrik uyanıklık sayısı
Solunuma ait parametreler
Apne ve/veya hipopne indeksi
Solunum eforu indeksi
Anormal solunum olayı indeksi
Anormal solunum olaylarının süresi
Minimum 02 değeri
EKG değişiklikleri
Maksimum intratorasik basınç
Uyku ve Solunum parametreleri korelasyonu
Uyku fazları ile solunum olaylarının ilişkisi
Vücut pozisyonu ile solunum olaylarının ilişkisi
Görsel
Manuel(Elle)
Otomatik analiz ile yapılır.

KAYNAKÇA

https://www.avmsaglik.com.tr/uyku-laboratuvari-nasil-olmali
http://www.tutd.org.tr/sunum2014/S.Ardic2.pdf
https://www.medicalpark.com.tr/uyku-laboratuvari-nedir/hg-148?id=148
https://corluvatan.com/blog/polisomnografi-psg