BÖBREKLERDE DEPREM ETKİSİ: CRUSH SENDROMU

Yorum bırakın / Blog, Hastalıklar / Yazan Feyza Bilici / Temmuz 12, 2018

Crush sendromu halk arasında daha çok kurtuluş ölümü ya da ezilme sendromu olarak bilinir. Bu terim ülkemizde özellikle birçok can ve mal kaybının yaşandığı 1999 büyük Marmara depremi sonrasında kullanılmaya başlanmıştır. Bu depremde insanların büyük bir kısmı enkaz altında kalarak yaşamını yitirmiş olsa da bazı depremzedeler vücutlarında oluşan geniş çaplı doku zedelenmeleri sonucu oluşan crush sendromundan dolayı yaşamını yitirmiştir.

İçindekiler

Crush sendromunu başlatan temel etken genel olarak ekstremitelerde ortaya çıkan kas dokunun iskemisi olmaktadır. Zedelenen dokudan kana geçen ekstraselüler iyonlar ve nitrik oksit gibi birtakım moleküller tüm vücuda yayılarak diğer dokulardaki ekstraselüler ortamın dengesini bozmaktadır. Ayrıca yoğun miktarda kana geçen miyoglobin böbrekten süzüldükçe böbreğe zarar verir.Serum bileşiminde gerçekleşen bu değişim sonucu kalp ve böbrek gibi fizyolojik işlevi son derece önemli olan organlarda ciddi fonksiyon bozuklukları meydana gelmektedir.

Normal kas kompartıman basıncı 15 mmHg’nın altındadır. Ezilme yaralanmasından sonra göreceli olarak sabit hacimli kompartımanda basıncın yükselmesine neden olan hücresel ödem meydana gelir. 30 mmHg’nın üzerindeki basınç değerleri kas iskemisine neden olur ve 6-8 saat sonra kas ve sinir hasarı ortaya çıkar.

Kompartıman basıncının ölçülmesi tanıyı doğrulayacaktır. Kompartıman basıncının >30 mmHg olması genellikle pozitif kabul edilir. Ölçüm özel bir cihazla (örn. Stryker STIC) veya her kompartımanın içine intravasküler basınç ölçüm sistemine bağlı (örn. arteriyel veya santral venöz basınç ölçerler) ve içi serum fizyolojik dolu iğne batırılarak yapılabilir ve kaydedilir.

Crush sendorumunun vücutta oluşturduğu en büyük sorun kronik böbrek yetmezliğidir. Sistemik hipoperfüzyon, miyoglobinden kaynaklanan nefrotoksisit ve distal tübüllerde ürat ve fosfat presipitasyonu dahil olmak üzere, patogenezi multifaktöriyeldir. Miyoglobin lipid peroksidasyonunu bunu izleyen oksijen serbest radikallerinin oluşumunu indükleyerek indirek yoldan da nefrotoksik olabilir.

TEDAVİ

1.Basamak Tedavi: 1. basamak tedavi hemen felaket alanındaki olgulara veya felaket alanına kurulmuş basit sahra hastanelerine getirilmiş hastalara çok erken dönemde uygulanacak tedavileri tarif eder. Çoğu kez laboratuar imkanı olmayacağı için tanıda klinik bulgulardan yararlanılır; tedavi girişimleri empirik olarak düzenlenir.

Crush sendromunda en ölümcül olan komplikasyon hiperpotasemidir. Oldukça tehlikeli olan bu komplikasyon crush sendromunun en sık görülen komplikasyonları arasındadır.Kardiyak arreste sebep olan bu komplikasyon pek çok hastanın ölümünün başlıca nedenidir.Bu sebepten ötürü bu hastalara tıbbi müdahale esnasında kesinlikle potasyum içeren sıvılar verilmemelidir.

Kurtarma işleminden önce enkaz altında bir afetzede fark edilince kurtarma ekibiyle beraber afetzedeye ulaşılır.Hemen hızlıca tıbbi değerlendirme yapıldıktan sonra serbest bulunan ekstremiteden damar yolu açılarak saatte 1 litre (çocuklar için 15-20 ml/kg/saat) hızında gidecek şekilde izotonik NaCl damardan verilmeye başlanır.Kurtarma esnasında da aynı şekilde damardan izotonik NaCl verilmeye devam edilir.Verilecek sıvı miktarı afetzedenin yaşı, kilosu, travmanın boyutu ve kurtarma süresi gibi birçok faktöre bağlıdır.

2.Basamak Tedavi: Bu tedavi acil polikliniklere başvuru aşamasında ve klinik seyir sırasında yapılacak tedaviyi tarif eder. Başvurunun ilk dakika ve saatlerinde laboratuar imkanı olmayabilir; o nedenle (bu aşamada) tanı koymak için hem klinik bulgulardan, hem de hızla çekilecek EKG’den yararlanmalısınız.
EKG’de hiperpotasemi bulgusu saptadığınız anda, laboratuar sonuçlarını beklemeden acil potasyum
düşürücü tedaviye başlayınız. Kısa süre içinde laboratuar imkanı da olacağı için sonraki tedaviler
daha objektif bulgulara dayandırılır.
Hastanın ileri dönemdeki izleminde klasik ABY tedavi prensipleri geçerlidir.

KAYNAKÇA